قوانین انحصار وراثت در ایران چگونه است؟
تمام انسان‌ها در طول زندگی خود دارای اموال و دارایی‌هایی هستند که بعد از مرگشان به بازماندگانشان انتقال می‌یابد. شخص فوت شده که اموالی از او به جای مانده؛ مورث، اموال او ماترک و بازماندگانی که این اموال را به ارث می‌برند؛ وراث نامیده می‌شوند. در ادامه احکام و قوانین جدید انحصار وراثت و تقسیم بندی آن بیان می‌شود. مالیات بر ارث از جمله مواردی است که تقریبا تمامی شهروندان حداقل یکبار در طول زندگی خود با آن برخورد می‌کنند. پس از فوت مورث و در حالتی که اموال و دارایی‌هایی از منقول، غیر منقول و وجوه نقد به جای مانده باشد، این اموال و دارایی‌ها متعلق به وراث می‌باشد. از نظر حقوقی مالیات بر اموال و دارایی‌های به جای مانده از متوفی بر اساس قوانین وراثت دو نوع می‌باشد: مالیات بر ترکه متوفی و مالیات بر ارث به معنای خاص. مالیات بر ترکه دارایی‌هایی هستند که از میت باقی مانده؛ چه آن دارایی‌ها به ارث برسد و چه به ارث نرسد. با توجه به قوانین انحصار وراثت مالیات بر ارث هنگامی دریافت می‌شود که دارایی‌های میت به بازماندگان وی به ارث برسد و در اینصورت باید هر یک از ورثه از مقدار دارایی‌ها که به آنها ارث رسیده، بابت مالیات به دولت پرداخت کنند.
در کشور ما موضوع مالیات بر ارث اولین بار در نقل و انتقالات بلاعوض در آبان ماه 1316 مصوب شد و پس از آن تغییراتی در این قانون انجام شد. آخرین تغییرات و اصلاح قانون مالیات در تیر ماه 1394 انجام شد که در فروردین ماه 1395 اجرای آن آغاز شد. درباره مقررات جدید مربوط به مالیات بر ارث می‌توان گفت که در قانون جدید احکام وراثت مواد و تبصره‌هایی که دشواری برای وراث ایجاد می‌کرد؛ ساده‌سازی و حذف شد. به عنوان نمونه، طبق قوانین انحصار وراثت، در ابتدا ضرورتی وجود ندارد تمام اموال به جا مانده از متوفی به طور یک جا محاسبه شود. وارثان می‌توانند اموال متوفی را به صورت جزئی تعیین تکلیف کنند و مالیات آن جزء را بپردازند و برای باقی مانده اموال هر موقع که خواستند تصمیم گیری کنند.
بنابراین در صورتی که وارثان قصد تملک بخشی از اموال به جا مانده از متوفی را تا مدتی پس از فوت نداشته باشند طبق قوانین انحصار وراثت ضروررتی برای پرداخت مالیات بر ارث وجود ندارد. از دیگر تغییرات به وجود آمده در مقررات جدید، افزایش زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی از شش ماه تا یکسال است. بنابراین بر طبق این قوانین وارثت، وارثان متوفی تا یک سال بعد از فوت وقت دارند که تا با مراجعه به اداره امور مالیاتی، برای ارائه اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند. همچنین در اصلاح قوانین، نرخ‌های مالیات‌های مستقیم برای هر یک از اموال و دارایی‌های متوفی تغییرات محسوسی کرده است. طبق قوانین وراث ارزش اموال متوفی به قیمت روز انتقال یا تحویل به وراث، مبنای محاسبه مالیات بر ارث قرار می‌گیرد. به دلیل حذف ماده 31 قانون مالیات‌های مستقیم در اصلاحات اخیر، می‌توان بدون دریافت گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، برای صدور گواهی حصر وراثت برای وراث متقاضی، گواهی انحصار وراثت اقدام کرد. به طور کلی تغییراتی که در قوانین انحصار وراثت انجام شده تنها به موارد ذکر شده محدود نمی‌شود، در این نوشتار به مهمترین و اساسی‌ترین این تغییرات اشاره شد.
مدارک لازم جهت صدور حکم انحصار وراثت
شناسنامه و گواهی فوت متوفی: پس از فوت فرد و تأیید پزشک مربوطه، وقایع توسط اداره ثبت احوال ثبت و شناسنامه او باطل و گواهی فوت صادر می‌شود. بنابراین بر اساس قوانین انحصار وراثت ارائه اصل گواهی فوت و کپی مصدق آن به دادگاه ضروری می‌باشد.
استشهادیه محضری: تمامی نام‌های وراث باید در فرم مخصوص ارائه شده در دادگاه، نوشته شود و توسط دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند امضا شود. تمامی امضای افراد فوق باید توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تأیید و گواهی مربوطه به دادگاه ارائه شود.
رسید گواهی مالیاتی: وارثان بعد از فوت متوفی باید تمامی اموال و دارایی‌های منقول و غیر منقول او را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارائه کرده و با دریافت رسید آن همراه با مدارک دیگر به دادگاه ارئه دهند.
کپی مصدق شناسنامه وراث: متقاضی انحصار وراثت باید علاوه بر شناسنامه خود، کپی مصدقی شناسنامه وارثان دیگر را تهیه و به دادگاه ارائه دهد. ارائه اصل شناسنامه‌ها برای کنترل توسط مدیر دفتر دادگاه ضروری می‌باشد.
در صورت وجود، ارائه وصیت نامه
دادخواست: پس از آماده کردن مدارک بالا، باید دادخواستی مشابه الگوی ارائه شده تنظیم شود و همراه با مدارک گفته شده به دادگاه ارائه شود.